چگونگی افروختن آتش در طبیعت و نکات ایمنی

چگونه در طبیعت آتش روشن کنیم

افروختن آتش یک بخش جدایی‌ناپذیر از طبیعت‌گردی و سفرهای کمپینگ است بخصوص اگر بخواهید شب را نیز زیر سقف پر ستاره آسمان سپری کنید و یا برای دوری از دغدغه‌ها و مشاغل شهری، رو به آشپزی در فضای بی‌هیاهوی جنگل بیاورید؛ اما روشن‌کردن آتش و لذت‌بردن از هم‌نشینی با شعله‌های چندرنگ آن نیازمند مهارت‌های اولیه آتش‌افروزی، به همراه‌داشتن تجهیزات جهت سهولت در کار و از همه آن‌ها مهم‌تر اهمیت به ایمنی و احترام به طبیعت و سلامت آن است.

برخی از مهم‌ترین تجهیزات موردنیاز جهت افروختن آتش

•     هیزم

اگرچه با یک جستجوی ساده در اینترنت یا مصاحبت با ریش‌سفیدهای طبیعت‌گردی، روش‌های بسیار جذابی برای اشتعال آتش بدون هیزم پیدا خواهید کرد ولی همه این روش‌ها جایگزین‌های استفاده از هیزم هستند و در مواقعی به کار گرفته می‌شوند که به حکم ضرورت و بنا به شرایط خاص نخواهید از هیزم استفاده کنید.

انتخاب هیزم یک نکته طلایی در برپایی آتش به‌حساب می‌آید و پیداکردن یک هیزم خوب، در کیفیت آتش، نقشی اساسی دارد. هیزم چوبی، جزو پرمخاطب‌ترین انواع هیزم است که البته در انتخاب آن باید دقت کنید که حتماً آوند چوبی که می‌خواهید ببرید خشک باشد و از انتخاب چوب‌هایی که آثار حیات در آن دیده می‌شود پرهیز کنید تا ضمن احترام به طبیعت و عدم تخطی از قوانین سازمان حفاظت محیط‌زیست، دسترسی سریع‌تری نیز به آتش پیدا کنید، چرا که چوب‌های تر و زنده بسیار دیر مشتعل می‌شوند و زمان و انرژی بسیاری برای خشک‌شدن آن‌ها نیاز است.

غیر از چوب مواد دیگری نیز به‌عنوان هیزم استفاده می‌شوند که از میان آن‌ها می‌توان به هیزم‌های فشرده موجود در بازار اشاره کرد که شاید کمی دیر مشتعل شوند ولی زمان زیادی می‌سوزند و طول عمر آتش را افزایش می‌دهند. همچنین برخی از کود حیوانات نیز می‌تواند به‌عنوان سوخت استفاده شود که هرچند روشن کردن آن منجر به زبانه‌کشیدن آتش نمی‌شود ولی جایگزین مناسبی برای زغال است. گاهاً دیده شده که برخی از مردم از چوب‌های MDF و نئوپان نیز به‌عنوان هیزم استفاده می‌کنند، اما علی‌رغم آتش‌زا بودن و سرعت بالای اشتعال به هیچ‌وجه یک تجربه مطلوب از آتش را به شما ارائه نمی‌کند، چرا که مواد شیمیایی و چسب‌های به‌کار رفته درون آن به‌شدت دودزا بوده و حتی اگر طبق ادعای برخی از کارخانه‌ها سمی نباشد نیز بوی آن بسیار بد است.

•     چاقو یا وسایل برش چوب

برش چوب یکی دیگر از فرایندهایی است که برای تهیه آتش به آن نیاز خواهید داشت. مسلماً برش چوب به کمک تبر یا اره‌های چوب‌بری کار آسان‌تری است، اما با همراه‌داشتن یک چاقوی مناسب نیز می‌توانید از پس این کار بربیایید. وقتی درمورد بریدن چوب درخت با چاقو صحبت می‌کنیم بدیهی است که منظورمان یک درخت تنومند 50ساله نیست و چوب هدف باید نهایتاً 10 - 12 سانتی‌متر قطر داشته باشد. پس از یافتن چوب مورد نظر، با الهام گرفتن از سگ آبی دو شکاف بزرگ در دو طرف آن درست کنید تا به شکل حرف "V" انگلیسی دربیاید سپس با یک فشار کوچک می‌توانید حریف خود را از پا در آورده و چوب را از تنه جدا کنید. همچنین اگر بخواهید به قسمت داخلی چوب که پتانسیل بیشتری برای آتش‌گرفتن دارد برسید دوباره می‌توانید با کمک چاقویی که در دست دارید نسبت به جداکردن پوسته رویی چوب اقدام کنید.

•     آتش‌زا

یکی دیگر از ابزاری که می‌تواند، تهیه آتش را آسان‌تر کند آتش‌زاها هستند؛ هرچند آتش‌زاها زمان کمی می‌سوزند اما، برای شروع یک آتش و یا تحریک و جلوگیری از خاموش شدن آن حتماً نیازتان می‌شود. این مواد در دسته‌بندی بسیار متنوعی از جمله الکل، سوخت‌های فسیلی، یا محصولات دیگری که بر پایه این مواد ساخته شده‌اند مانند ژل آتش‌زا قرار می‌گیرند ولی اگر چنین موادی در دسترستان نبود هم نیاز نیست نگران باشید، خار، خس و خاشاک، کاه و حتی کارتن شانه تخم‌مرغ هم می‌تواند در برپا کردن آتش به شما کمک کند تا هیزم‌ها مشتعل شوند.

•     ابزار روشن کردن آتش یا جرقه

شاید اولین گزینه‌هایی که با خواندن این تیتر به فکرتان خطور کند کبریت و فندک باشد، البته این دو ابزار بسیار مفید، پرکاربرد و ارزان هستند اما هرگز تنها گزینه‌های روی میز نبوده و نخواهند بود. سنگ چخماق جزو قدیمی‌ترین وسایلی است که احتمال می‌رود، کشف آتش توسط انسان‌های اولیه نیز مدیون آن‌ باشد و همچنان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. آلیاژ فروسریوم نیز یکی دیگر از ابزاری است که می‌توانید برای روشن‌کردن آتش استفاده کنید و برای تهیه آن نیاز نیست به آزمایشگاه‌های شیمی سر بزنید، چرا که امروزه این مواد در ساخت چخماق‌های مصنوعی بسیار استفاده شده و در فروشگاه‌های مرتبط با طبیعت‌گردی یافت می‌شود.

در نهایت اگر هیچ‌کدام از این موارد در دسترستان نبود می‌توانید از روش‌هایی نظیر مته کمانی یا استفاده از ذره‌بین برای برپا کردن آتش استفاده کنید؛ اما امیدوارم وقت و حوصله کافی داشته باشید، چرا که انجام این‌کار پروسه سخت و زمان‌بری است.

•     آتش‌دان

باد یکی دیگر از موانعی است که بسیاری از مواقع سد راه افروختن آتش می‌شود، همچنین اگر برای مقابله با باد دور مکانی که قصد روشن کردن آتش در آن را دارید را کامل بپوشانید نیز، یکی از عناصر مورد نیاز، یعنی اکسیژن را از دست می‌دهید و اصطلاحاً منجر به خفه شدن آتش می‌شود؛ در نتیجه اگر بخواهید روشی پیدا کنید که نه سیخ بسوزد و نه کباب می‌توانید از آتش‌دان‌ها استفاده کنید.

در صورتی که آتش‌دان مناسبی در دسترستان نبود، می‌توانید از پیت حلبی استفاده کنید و با درست کردن سوراخ‌های پر تعداد بر روی دیواره‌های آن یک آتش‌دان درست کنید که البته وزن زیادی دارد و حمل آن به آسانی که می‌خواهید نیست.

یافتن و فراهم کردن مکان مناسب جهت اشتعال آتش

در سایت National Park Service یک آمار بسیار شوکه کننده نوشته شده و دلیل بیش از 85% از آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و مناطق وحشی ایالات متحده آمریکا را خطا‌ها و سهل‌انگاری‌های انسانی دانسته که علاوه بر نابودی پوشش طبیعی و گرمایش زمین، جان تعداد بی‌شماری از حیوانات را نیز می‌گیرد؛ عدم انتخاب مکان مناسب جهت برپا کردن آتش یکی از دلایل مهم این قبیل آتش‌سوزی‌ها است و رعایت نکردن آن حاکی از بی‌مسئولیتی و برابر با نابودی پوشش گیاهی و حیوانی است.

مکانی که قصد دارید در آن آتش برپا کنید باید صاف و خشک بوده و حداقل 2 متر از پوشش گیاهی فاصله داشته باشید، همچنین چنانچه علفی آنجا روییده بود حتماً قبل از اشتعال، آن را بچینید تا به وسیله‌ای برای انتقال آتش به خارج از محدوده مورد نیاز تبدیل نشود، سپس برای ایمنی بیشتر چند سانتی‌متر خاک را حفر کنید تا مکانی مناسب برای آتش درست کرده باشید، همچنین در هنگام خاموش کردن آتش نیز بتوانید آن را سریع‌تر مهار کنید، سپس دور تا دور آن را با سنگ پوسانده و اصطلاحاً سنگ‌چین کنید و پس از آن با خیال راحت و وجدانی آسوده آتشتان را روشن کنید.

چینش هیزم‌ها و روشن کردن آتش

چگونگی چیدمان هیزم‌ها یکی دیگر از نکاتی است که در روشن کردن آتش، کیفیت سوختن و دوام آن تأثیر گذار است، در واقع اگر این مرحله را خوب و با دقت انجام دهید، می‌توانید بسته به نیازتان بیشترین استفاده را از آتش ببرید.

•     چینش خیمه‌ای

در این روش که بیشتر مناسب آشپزی است باید ابتدا موادی که سریع‌تر می‌سوزند را در قسمت زیرین قرار داده و بعد از آن چوب‌هایی که به اندازه‌های کوچک ریز کرده اید را به مانند یک تل روی یک دیگر بریزید و آتش بزنید. سپس هیزم‌های که ترجیحا هم‌اندازه بریده یا انتخاب کرده اید را به شکل مخروطی و مشابه خیمه یا همان چادر‌های سرخپوستی روی آن قرار دهید تا آتش از زیر زبانه بکشد و هیزم‌ها را درگیر کند. در این روش سرعت روشن‌شدن آتش بسیار بالا است و حالت قرار گرفتن هیزم‌ها منجر می‌شود، اکسیژن میان آن‌ها گردش پیدا کرده و آتش سریع زبانه بکشد تا بتوانید غذای خود را روی آن طبخ کرده یا آب کتری را به جوش بیاورید؛ اما اگر قصد دارید این آتش را برای مدت زمانی طولانی روشن نگه‌دارید پیشنهاد می‌شود به سراغ سبک دیگری از چینش هیزم‌ها بروید تا سوختن سریع چوب‌ها و خاموش شدن آتش شما را غافلگیر نکند.

•     چینش کابینی

اگر قصد دارید آتش را برای مدت زمانی طولانی‌تر به خدمت خود در بیاورید و برای افزودن چوب و هیزم با چالش و زحمت کمتری روبرو شوید این روش بیشتر مناسب حال شماست و با کمک آن می‌توانید گرمای مطلوب را به محیط خود بیاورید. در این روش باید دو کنده را به صورت موازی و با یک فاصله کوچک درون گودالی که کنده‌اید قرار دهید سپس دو کنده دیگر را به‌صورت عمود و با زاویه‌ای 90 درجه بر کنده‌های زیرین و موازی باهم روی آن‌ها قرار دهید و این عمل را به میزانی که نیاز دارید و البته در حدی که تعادل آن بر هم نریزد ادامه دهید. مرحله آخر قرار دادن چوب‌های نازک‌تر و مواد آتش‌زا درون استوانه و روشن کردن آتش است. در این روش با سوختن کنده‌های پایینی کنده‌های بالاتر جایگزین آن‌ها می‌شوند و آتش مدت زمان زیادی می‌سوزد.

•     چینش هرمی

در این روش باید حداقل سه کنده بزرگ را در کنار یکدیگر و موازی روی زمین قرار دهید و در هر طبقه سایز کنده‌ها را کوچک‌تر کرده و مانند حالت کابینی به صورت عمودی و با زاویه‌ای 90 درجه بر روی ردیف پایین بچینید و حداقل این کار را تا سه مرحله ادامه داده و در آخر چوب‌های باریک و خورده را روی آن بریزید. یکی از بزرگترین تفاوت‌های این روش و روش کابینی این است که در روش کابینی آتش را درون استوانه روشن می‌کنید ولی در حالت هرمی آتش را بر فراز بالاترین ردیف باید روشن کنید؛ این روش نیز برای آشپزی بسیار ایده‌آل و مناسب است.

•     چینش ستاره‌ای

این روش که از قدیم‌الأیام توسط بومیان آمریکا استفاده می‌شده به تعداد هیزم بسیار کم‌تری نیاز دارد و هیزم‌ها و کنده‌ها بالعکس روش‌های قبلی تماس زیادی با یکدیگر ندارند و تنها سر آن‌ها باید به یکدیگر متصل یا نزدیک باشد و انتهای آن‌ها فاصله بسیار زیادی با هم دارند، در نتیجه هیزم‌ها مدت زمان بیشتری می‌سوزد. از دیگر نکات مثبت این روش عدم نیاز به استفاده از هیزم‌های یک شکل و هم اندازه است و مناسب زمانی است که به چوب‌های کم‌تری دسترسی دارید.

برای استفاده از این شیوه ابتدا باید چوب‌های نازک و خورده چوب‌ها را در مرکز، مانند خیمه روی هم قرار دهید سپس یک کنده بزرگ از میان آن عبور دهید (‌کنده میانی دل بخواه است که البته وجود آن کیفیت کار را بالاتر می‌برد) سپس باقی کنده‌ها را به صورت ضربدری روی کنده اصلی قرار دهید و آتش را از مرکز روشن کنید و همچنان که کنده‌ها می‌سوزند آن‌ها را به سمت جلو حرکت دهید. از خوبی‌های این حالت می‌توان به خاموش کردن سریع آن اشاره کرد، برای این کار کافی است کنده‌ها را از انتها گرفته و از یکدیگر فاصله بدهید و سپس نسبت به خاموش کردن آن‌ها اقدام کنید.

•     چینش به حالت تکیه دادن

در این روش باید ابتدا یک کنده بزرگ در مرکز قرار دهید سپس چوب‌های کوچک و نازک را بر روی آن یا در اطرفش بچینید و در مرحله بعد چوب‌های بزرگ‌تری را بر روی کنده اصلی و خلاف جهت وزش باد تکیه دهید، سپس با کمک آتش زنه، چوب‌های نازک و خورده چوب‌ها را روشن کنید تا با زبانه زدن باقی چوب‌ها را نیز مشتعل کند. مرحله آخر افزودن هیزم‌ها است که باید به مرور زمان و با حوصله انجام شده تا عمر آتش بیشتر شود. این روش به‌خصوص در زمان‌هایی که وزش باد شدید است و به آتش‌دان دسترسی ندارید می‌تواند بسیار مفید و خوب باشد.

•     چینش سوئدی

در این روش باید یک کنده بزرگ را با تبر به صورت عمودی به چند قسمت تکه کنید، و دور آن را با سیم فلزی ببندید تا از هم فاصله زیادی نگیرند یا روش دیگر این است که در زمانی که تبر می‌زنید مراقب باشید کنده‌ کامل از هم متلاشی نشود و قسمت پایین آن متصل و یک تکه بماند، سپس درون آن را با خس و خاشاک و خورده چوب پر کرده و آتش را درون کنده برپا می‌کنید. پس از آن می‌توانید به‌راحتی غذایتان را روی آن طبخ کنید. این روش هرچقدر که حرفه‌ای و از همه نظر خوب است اما راه انداختن آن پر دردسر است و نیاز به تجهیزات دارد.

خاموش کردن آتش

برای خاموش کردن آتش وقت بگذارید و اصلا در انجام آن عجله نکنید، توصیه می‌شود همان زمان و حوصله‌ای که برای برپا کردن آتش گذاشته‌اید را برای خاموش کردن آن نیز صرف کنید و اصلاً قبل از اینکه مطمئن شوید آتش خاموش شده محل را ترک نکنید.

برای خاموش کردن آتش ابتدا با یک گالن آب، کمی آب روی آن بریزید و این کار را برای بار دوم تکرار کنید سپس به آرامی و با حوصله همه جای آن را کامل خیس کنید و همزمان با این کار، توسط یک چوب یا بیل آتش را کامل به هم بزنید تا مطمئن بشوید آب به همه جای آن رسیده است. در مرحله بعدی باید مطمئن شوید هیچ‌گونه دود یا صدایی که نشانگر اشتعال دوباره یا خاموش نشدن کامل آتش باشد وجود ندارد و خاکستر خنک شده است. در نهایت خواهشمندیم چنانچه کوچک‌ترین شک و تریدیدی در دلتان وجود داشت، تمامی این مراحل را از نو تکرار کنید.

سخن پایانی (ایمنی)

بر اساس گزارش سایت National Safety Council در ایالات متحده آمریکا هر 23 ثانیه یک تماس با آتش‌نشانی گرفته می‌شود، هر 93 ثانیه یک خانه آتش می‌گیرد، هر 47 دقیقه یک نفر توسط آتش مصدوم می‌شود و هر 3 ساعت و 8 دقیقه، یک نفر بر اثر سوختگی جان خود را از دست می‌دهد. پس اگر زمانی که با خانواده به طبیعت می‌روید را نمی‌خواهید با مخاطرات تلخ کنید، لطفاً با دقت این بخش را مطالعه نمایید.

اولین اقدام این است که مطمئن شوید آیا در این مکان اجازه افروختن آتش وجود دارد یا خیر و رسیدن به پاسخ این سوال به هیچ وجه در گرو دیدن بقایای آتشی که نفرات قبل در آنجا روشن کرده‌اند نیست، بلکه برای اطمینان باید با جنگل‌بان‌، محیط‌بان و یا پارک‌بانی که مسئول آن منطقه هست مشورت کنید و اگر به هیچ‌کدام دسترسی پیدا نکردید حتماً فاصله خود را با پوشش گیاهی به اندازه لازم حفظ کرده، گودالی درست کنید و دور آن را نیز سنگ‌چین کنید.

نکته دومی که باید به آن توجه کنید شرایط آب‌وهوایی است. حتماً قبل از برپا کردن آتش پیش‌بینی هوا در آن منطقه را مطالعه کنید و اگر کوچکترین احتمالی از وقوع یک طوفان یا نامساعد شدن هوا دریافت کردید برنامه خود را به یک زمان دیگر موکول کنید، چرا که یک طوفان کوچک می‌تواند آتش را از کنترل شما خارج کند.

و آخرین نکته‌ای که باید به آن دقت کنید به همراه داشتن یک بیل و یک گالن آب برای خاموش کردن آتش است. حواستان باشد زغال و خاکستر می‌تواند تا ساعت‌ها بعد از آن که فکر می‌کنید خاموش شده‌اند دوباره مشتعل شده و خسارات بزرگی بجای بگذارند.